| Gökyüzü | Tarih: Pazar, 2009-04-19, 1:27 PM | Mesaj # 1 |
Yetkin Paylaşımcı
Grup: Yönetici
Mesajlar: 72
Ödülleri: 1
Sitedeki Durumu: Burada değil
| Bilgi teorisinde bir öğreti ki, buna göre, evrensellik (tümellik) ve zorunluluk (ya da doğru bilginin mantıksal yüklemleri) deneyden ve deneyin genelleştirilmesinden değil, fakat aklın kendisinden, yani, ya akılda doğuştan var olan kavramlardan (Bkz: Doğuştan İdeler Teorisi), ya da akılda sadece potansiyel formlar olarak var olan kavramlardan çıkarsanabilir. Gerçi, tecrübe bu kavramların ortaya çıkışlarını itici güç olarak etkiler, fakat mutlak evrensellik ve zorunluluk bir ön-tecrübeden bağımsız, apriori formlar tarafından, aklın yürüttüğü muhakemeler tarafından belirlenir. Bu anlamda, rasyonalizm ampirisizme karşıdır. Rasyonalizm matematiksel hakikatlerin ve matematiksel tabiat bilimlerinin mantıksal özelliklerini açıklamak ihtiyacıyla girişilmiş bir deneme olarak oluşmuştur. Rasyonalizmin temsilcileri 17. yüzyılda Descartes, Liebniz, Spinoza, Schelling ve Hegel’dir. Rasyonalizm’in sınırlılığı, evrenselliğin ve zorunluluğun tecrübe yoluyla meydana geldiği tezini inkar etmesinden ileri gelir. Rasyonalizm bu mantıksal yüklemlerin mahiyetini mutlaklaştırır; sınırlı bir evrensellik ve zorunluluktan, daha geniş ve mutlak bir evrensellik ve zorunluluğa geçen bilginin diyalektiğini kabul etmez. Rasyonalizm’in sınırlılığı, bilgiyi pratikle birliği içinde inceleyen Marksizm tarafından aşılmıştır (Bkz: Bilme; Teori ve Pratik). ** düşüncenin ve dünya görüşünün rasyonel karakteri. Rasyonalizm yalnız bilgi teorisinde değil, psikoloji, etik ve estetik’te de geçer. Psikolojide rasyonalizmön plana zihinsel psişik fonksiyonları koyar, örneğin iradeyi akla indirger (Spinoza); etikte ön sırayı ahlaki aksiyonun motif (saik) ve ilkelerine; estetikte ise, yaratıcı faaliyetin bilgi teorisinde değil, psikoloji, etik ve estetiktir. Bütün bu durumlarda rasyonalizm, akla, zihinsel muhakemenin realitesine, kanıt gücüne inanıştır. Rasyonalizm, bu anlamda irrasyonalizmin karşıtıdır.***, teolojide Rasyonalizm, algılama gücünün (müdrike’nin) “tabi ışığı” ile mantıksal düşünce ve iman dogmaları arasında uygunluk bulunduğunu kabul eden bir eğilimdir. Kaynak: Materyalist Felsefe Sözlüğü, M. Rosenthal & P. Yudin
|
| |
| |
